سطح آمادگی فناوری – قسمت دوم

فناوری، تحقیق و توسعه

تلاش شده در سلسله یادداشت های مرتبط با سطح آمادگی فناوری، ابتدا چند یادداشت اول با مطالبی مرتبط با فناوری و R&D آغاز شود و پس از آن به مطالب تخصصی سطح آمادگی فناوری پرداخته خواهد شود.

فناوری

برای فناوری تعاریف فراوانی ارایه شده است که هریک از منظر خاصی آن را مورد بررسی قرار داده ‌اند. برخی از این تعاریف عبارتند از:

1. تمامی روش ‌ها و تجهیزات مورد استفاده برای رسیدن به اهداف صنعتی یا تجاری (فرهنگ هریتیج، ۲۰۰۲).
2. فناوری تمام دانش، محصولات، فرایندها، ابزار، روش ‌ها و سیستم ‌هایی است که در جهت خلق و ساخت کالاها و ارائه خدمات به کار گرفته می ‌شوند (خلیل،۲۰۰۰).
3. کاربرد دانش (علمی، مهندسی، و / یا تجربی) برای دستیابی به یک نتیجه عملی (روسل و همکاران، ۱۹۹۱). مثلا، استفاده از دانش به دست آمده از مطالعات بر روی الکترون‌ ها به منظور ایجاد مصنوعاتی نظیر نیمه‌هادی‌ ها، کامپیوترها، و … .
4. کاربرد عملی دانش به منظور خلق یک توانمندی و قابلیت برای انجام چیزی کاملا جدید و یا به روشی کاملا جدید (طرح فناوری ناسا، ۱۹۹۸-۲۰۰۱).
5. آمیزه ‌ای از دانش، ابزار و فن، که از تلاش ‌های علمی و عملی به دست می ‌آید و در توسعه، طراحی، تولید و کاربرد محصولات، فرایندها، سیستم و خدمات مورد استفاده قرار می ‌گیرد ( آبتی، ۱۹۸۹).
6. کاربرد عملی دانش و تجربه (مهارت) در پاسخ به نیازهای اجتماعی،
   • دریک محصول
   • دریک فرایند تولیدی
   • دریک فعالیت پشتیبانی
7. ترکیب نظام ‌مند از سخت افزار، دانش فنی و اطلاعات، مهارت‌ های انسانی و سازماندهی
8. فناوری = دانش + مهارت + تجهیزات
9. « فناوری» علم و مهندسی را در محصول یا فرایند بکار می‌ گیرد. بنابراین، دانش چگونگی کاربرد علم و مهندسی به منظور انتخاب مواد،   «فناوری مواد»، دانش چگونگی انجام فرایند بر این مواد، « فناوری فرایند»، دانش چگونگی طراحی و ساخت، « فناوری طراحی و ساخت»، و دانش چگونگی تلفیق فیزیکی مولفه‌ها و قطعات سامانه در قالب یک سامانه عملیاتی، « فناوری سامانه» نامیده می‌شود (روسل، ۱۹۹۱).

از تعاریف فوق چند نکته قابل تامل است.

نکته‌ی۱: فناوری از جنس توانایی و قابلیت است. توانایی ایجاد چیزی که نیازی را برآورده سازد. این توانایی در دنیای واقعی به صورت یک شیء ظاهر می ‌شود. بنابراین وقتی گفته‌ می ‌شود: « ما صاحب فناوری x هستیم» یعنی، این توانایی وجود دارد که از دانش و مهارت ‌ها استفاده کرده و چیزی به نام x را برای رفع نیازی از نیازهای خود یا دیگران ایجاد کنیم. بنابراین وقتی گفته می‌شود « فناوری خودرو» یا «فناوری دید شبانه»، منظور توانایی به کارگیری علم و دانش و مهارت برای طراحی و ساخت یک خودرو یا یک سنسور دید شبانه است.

نکته‌ی۲‌: فناوری برای پاسخگویی به یک نیاز توسعه می ‌یابد؛ این نیاز ممکن است یک محصول یا فرایند باشد. این بدان معنا است که برای توسعه ‌ی یک فناوری، ابتدا لازم است مطالبات و ویژگی ‌های مورد انتظار مشخص گردند.

نکته‌ی۳: این توانایی باید تکرار‌پذیر باشد. در غیر این‌ صورت نمی ‌توان آن را فناوری نامید. در واقع، مستند‌سازی دانش فنی بدست‌آمده باید به‌گونه ‌ای باشد که یک گروه دیگر نیز بتوانند عین آن را ایجاد نمایند.

نکته‌ی۴: توسعه‌ ی یک فناوری با هر قیمتی امکان‌پذیر نیست مگر ملاحظات خاصی در میان باشد و یا جایگزینی برای آن وجود نداشته باشد.

نکته‌ی۵: فناوری باید در زمانی که به آن نیاز است، در دسترس باشد و نیاز را برآورده سازد.

نکته‌ی۶: باید قابلیت پشتیبانی از فناوری وجود داشته باشد.

نکته‌ی۷: باید قابلیت انتقال فناوری به دیگران وجود داشته باشد.

بنابراین، می‌توان فناوری را به صورت زیر تعریف کرد:

توانایی بکارگیری دانش، مهارت‌ها، تجهیزات و امکانات برای انجام فرایندها، توسعه محصولات یا خدمات، به منظور پاسخگویی به یک یا چند نیاز. فناوری می‌تواند به صورت یک محصول، یک فرایند، یک قطعه از محصول، ابزار، و نرم‌افزار ظاهر شود.